rvds

Ik ben me de laatste tijd weer aan verdiepen in de lessen van de onlangs overleden zenmeester Thich Nat Hanh.

Thich Nat Hanh was een hooggewaardeerd leraar, omdat hij het boeddhisme wist te vertalen naar een begrijpelijke taal die aansloot bij deze tijd. Hij was de ‘uitvinder’ van het sociaal geengageerd boeddhisme: in plaats van weggestopte monniken in een klooster vond hij dat boeddhisten zich actief moesten inzetten voor een mooiere wereld - beoefening met de handen in de klei. Hij was daar zelf het levende bewijs van: tijdens de oorlog in zijn thuisland Vietnam heeft hij zich gedurende het conflict op meerdere manieren ingezet voor de vrede.

Ik heb het geluk gehad om in 2012 in Plum Village te zijn geweest en de meester aan het werk te zien. De week in Plum Village heeft me op veel manieren geraakt, en nu Thay overleden is verbind ik me graag opnieuw met zijn erfgoed. Een paar woorden van hem kunnen me vaak al troost bieden. Daarom wil ik graag een paar stukken aan hem wijden, zodat misschien meer mensen iets leren van de acceptatie en het bewustzijn dat de nederige monnik meegeeft aan zijn studenten.

Deel 1: voorouders!

Wie zijn ze? Moeten we iets met ze? En wat dan?

Je voorouders in bloed (blood ancestors)

Thich Nat Hanh heeft het meestal over twee soorten voorouders. De eerste groep is onze familie. Ouders, grootouders en de generaties voor hen (en ook je oudere broers en zussen).

Veel mensen zijn boos op hun ouders. Vaders en moeders zijn verre van perfect, maar hun kinderen zijn kwetsbaar. Daarom veroorzaken ouders in al hun onbewustzijn vaak veel leed. Velen van ons hebben daarom de nodige moeite met hun verwekkers. Ze zijn ze soms liever kwijt, en sommige mensen proberen zelfs het contact met hun ouders te verbreken.

Het probleem met ouders (en voorouders) is dat dit dus niet kan. Je voorouders zitten in je:

‘We are the continuation of our mothers and fathers. We can’t extract that part of ourselves. To get angry with our parents doesn’t change this”

Thich Nat Hanh bedoelt dit niet in een soort esoterische of filosofische zin. “They are truly present in you, along with your grandparents and great-grandparents”, zegt hij. Als je dit begrijpt, en vooral accepteert, dan heb je al veel problemen met jezelf en met de wereld kunnen oplossen.

Wie boos is op zijn ouders is boos op zichzelf. Als je niks meer te maken hebt met je ouders dan ontken je eigenlijk de simpele waarheid dat jij een voortzetting van je ouders bent. We moeten dus een manier vinden om “in vredige co-existentie” te leven met de ouders die in ons leven. Sterker nog, we moeten accepteren dat we veel van ons lijden en onze blijdschap van hen erven:

“Our original fear\* isn’t just from our own birth and childhood; the fear we feel comes from both our own and our ancestors’ original fear. Our ancestors suffered from hunger and other dangers, and there were moments when they were extrmely anxious”

Een belangrijke taak in het leven is het transformeren van de ellende die we van onze voorouders geerfd hebben. Daarvoor moeten we leren om te stoppen met reageren op oude gewoontepatronen. We moeten die gewoonten observeren en leren accepteren dat we ze nu eenmaal bij ons dragen. Dit is wat meditatie is. “The way out is in”, zegt Thay. Door onszelf te bekijken kunnen we de moeder, vader en al onze andere voorouders binnen in onszelf vinden.

Er is een fantastische meditatie genaamd the Five Earth Touchings, waarin de relatie met je familie benoemd wordt:

I see my mother and father, whose blood, flesh, and vitality are circulating in my own veins and nourishing every cell in me. Through them, I see my four grandparents. Their expectations, experiences, and wisdom have been transmitted from so many generations of ancestors. I carry in me the life, blood, experience, wisdom, happiness, and sorrow of all generations. (...) I know that parents always love and support their children and grandchildren, although they are not always able to express it skillfully because of difficulties they themselves encountered. I see that my ancestors tried to build a way of life based on gratitude, joy, confidence, respect, and loving kindness. As a continuation of my ancestors, I bow deeply and allow their energy to flow through me. I ask my ancestors for their support, protection, and strength.

Spirituele voorouders

“Onze spirituele voorouders zijn degenen die ons hebben geleerd hoe we liefhebben en hoe we de wereld kunnen begrijpen.”

Onze spirituele voorouders leren ons wat goed is en fout, ze leren ons over leven en dood en alle andere belangrijke dingen in het leven. In onze cultuur snappen we volgens mij niet altijd zo goed wie onze spirituele voorouders zijn. Onze religieuze wortels liggen in het Christendom, maar de meeste mensen hebben zich hiervan losgeweekt. Het verhaal uit de Bijbel resoneert met veel mensen niet meer, en het geweld en de onwetendheid die in naam van Jezus zijn verspreid hebben mensen afgekeerd van de christelijke God. Wat is er voor in de plaats gekomen?

Het gebrek aan spiritualiteit wordt deels opgevuld met consumentisme: het zoeken naar ervaringen, verslavingen aan eten, drank, seks of ander genot. Er lijkt soms ook een geloof in technologie te zijn ontstaan, in vooruitgang als datgene waar al het andere uit voortkomt. Ook dat wat we hier ‘kunst en cultuur’ noemen zou je onze spirituele traditie kunnen noemen: we gaan naar concerten voor religieuze belevingen, we lezen in kranten en tijdschriften over de levens van artiesten en acteurs als rolmodellen. Iedere sociale groep heeft daarbij zijn eigen hoekje.

Maar net als bij onze onvrede met onze familie-voorouders zien we ook hier vaak een vergelijkbare ontkenning. Er is de neiging om onze eigen zingevinscultuur te veroordelen. Ik voel deze neiging in mezelf, en zie het ook in de Europese flirt met het exotisme: we vinden vaak graag betekenis in andere culturen. We hebben geen vrede met ons verleden, want in de naam van onze goden en spirituele voorouders -de door witte mannen gedomineerde christelijke kerk- is teveel bloed vergoten en zijn teveel bevolkingsgroepen aan de kant gezet.

Dat verklaart wellicht ook de golf van ‘Oosterse’ spiritualiteit die nu het Westen overspoelt. Thich Nat Hanh’s leer is daar een voorbeeld van, maar ook andere vormen van boeddhisme, yoga en veel pick ’n mix spiritualiteit waarbij allerlei religieuze symbolen en praktijken door elkaar gebruikt worden. Ik kom regelmatig op evenementen waar een cacao-ceremonie uit Zuid-Amerika wordt gegeven, hindoeistische mantra’s uit India worden gezongen en daarna wordt gedanst op elektronische beats, terwijl je daarnaast tantraworkshops en Japanse theeceremonies kan volgen.

Er gebeurt veel moois op deze pick 'n mix spirituele evenementen. Mensen komen in kwetsbaarheid samen, op zoek naar genezing, transformatie, verbondenheid. We herontdekken de kracht van rituelen en het genot van bewust samenzijn. Het zou mooi zijn als we hierin ook steeds meer vergeving kunnen vinden in onze eigen cultuur. Want we kunnen niet weglopen van onze voorouders, we dragen ze altijd bij ons.

“We cannot get rid of them”, zegt Thay. Je spirituele voorouders zitten in je hele wezen. Onconditionele acceptatie hiervan is de eerste stap naar vergeving.

In de Five Earth Touchings worden ook je spirituele voorouders benoemd:

I see in myself my teachers, the ones who show me the way of love and understanding, the way to breathe, smile, forgive, and live deeply in the present moment. I see through my teachers all teachers over many generations and traditions, going back to the ones who began my spiritual family thousands of years ago. I see the Buddha or Christ or the patriarchs and matriarchs as my teachers, and also as my spiritual ancestors. I see that their energy and that of many generations of teachers has entered me and is creating peace, joy, understanding, and loving kindness in me. I know that the energy of these teachers has deeply transformed the world. Without the Buddha and all these spiritual ancestors, I would not know the way to practice to bring peace and happiness into my life and into the lives of my family and society. I open my heart and my body to receive the energy of understanding, loving kindness, and protection from the Awakened Ones, their teachings, and the community of practice over many generations. I am their continuation. I ask these spiritual ancestors to transmit to me their infinite source of energy, peace, stability, understanding, and love. I vow to practice to transform the suffering in myself and the world, and to transmit their energy to future generations of practitioners. My spiritual ancestors may have had their own difficulties and not always been able to transmit the teachings, but I accept them as they are.’

BronnenThich Nhat Hanh. 'Fear: Essential Wisdom for Getting Through the Storm'’The Five Earth Touchings’, https://plumvillage.org/key-practice-texts/the-five-earth-touchings/ (february 2022)’Connecting to our Roots’, https://plumvillage.org/podcast/connecting-to-our-roots-ancestors-continuation-and-transformation/ (february 2022)